ปัจจัยการเกิดนิ่วในทางเดินปัสสาวะและอาการเบื้องต้น

นิ่วในทางเดินปัสสาวะ (Urinary Stones) เป็นปัญหาสุขภาพที่พบได้บ่อยในคนทุกเพศทุกวัย บางคนอาจเคยมีอาการปวดบั้นเอว ปวดท้องร้าวลงขาหนีบ ปัสสาวะแสบขัด หรือมีเลือดปนในปัสสาวะ ซึ่งเป็นสัญญาณเตือนที่ควรใส่ใจ หลายคนสงสัยว่าเกิดจากพฤติกรรมการกินเพียงอย่างเดียวหรือไม่ แต่ความจริงแล้วพันธุกรรมก็มีส่วนสำคัญในการเพิ่มความเสี่ยงของการเกิดนิ่ว ร่วมกับปัจจัยด้านสิ่งแวดล้อมและพฤติกรรมการใช้ชีวิต

ปัจจัยการเกิดนิ่วในระบบทางเดินปัสสาวะ

• ยีนที่เกี่ยวข้องกับการเผาผลาญสารบางชนิด งานวิจัยพบว่ายีนที่ควบคุมการเผาผลาญแคลเซียม กรดยูริก หรือออกซาเลต มีความผิดปกติได้ ทำให้เกิดการสะสมจนตกผลึกเป็นนิ่ว
• ประวัติครอบครัว หากคนในครอบครัวมีประวัติเป็นนิ่ว โดยเฉพาะพ่อแม่หรือพี่น้องสายตรง โอกาสเกิดโรคนี้ในรุ่นลูกจะสูงขึ้นกว่าคนทั่วไป
• โรคทางพันธุกรรมบางชนิด เช่น Cystinuria (ภาวะที่ร่างกายดูดซึมกรดอะมิโนซิสตีนผิดปกติ) สามารถทำให้เกิดนิ่วซ้ำๆ ได้ตั้งแต่อายุน้อย
• ความแตกต่างด้านเชื้อชาติและภูมิภาค มีข้อมูลว่าบางกลุ่มประชากรมีอัตราการเกิดนิ่วสูงกว่ากลุ่มอื่น ซึ่งส่วนหนึ่งสัมพันธ์กับพันธุกรรม

แม้พันธุกรรมจะมีบทบาท แต่ไม่ได้หมายความว่าคนที่มียีนเสี่ยงจะต้องเป็นนิ่วเสมอไป ปัจจัยอื่นก็สำคัญเช่นกัน เช่น

• การดื่มน้ำน้อย ทำให้ปัสสาวะเข้มข้น
• การบริโภคเกลือและโปรตีนสัตว์มากเกินไป เพิ่มการขับแคลเซียมและกรดยูริก
• การกินผักผลไม้ที่มีออกซาเลตสูง เช่น ชะอม ผักโขม ถั่วบางชนิด
• โรคประจำตัว เช่น เบาหวาน ความดันโลหิตสูง โรคเกาต์
• การใช้ยาบางชนิดต่อเนื่อง เช่น ยาขับปัสสาวะบางชนิด

อาการที่ควรสังเกต

• ปวดเอวหรือท้องด้านใดด้านหนึ่ง ร้าวลงขาหนีบ
• ปัสสาวะขัด แสบ หรือขัดเป็นช่วงๆ
• ปัสสาวะมีเลือดปน สีแดงหรือสีน้ำตาล
• ปัสสาวะขุ่น มีกลิ่นผิดปกติ
• คลื่นไส้ อาเจียน หรือปวดท้องเป็นพักๆ

หากมีอาการเหล่านี้ ควรพบแพทย์เพื่อวินิจฉัย ไม่ควรรอให้อาการรุนแรงจนต้องผ่าตัดฉุกเฉิน

การดูแลและลดความเสี่ยง

แม้พันธุกรรมจะเปลี่ยนไม่ได้ แต่สามารถลดโอกาสเกิดนิ่วหรือป้องกันการกลับมาเป็นซ้ำได้ด้วยการดูแลตนเอง เช่น

• ดื่มน้ำให้เพียงพอ อย่างน้อย 2-3 ลิตรต่อวัน เพื่อเจือจางสารที่เสี่ยงต่อการเกิดนิ่ว
• ควบคุมอาหาร ลดเกลือและโปรตีนสัตว์ เลือกโปรตีนจากพืชบ้าง เช่น ถั่วเหลือง
• หลีกเลี่ยงอาหารที่มีออกซาเลตสูง และรับประทานอาหารหลากหลาย
• ออกกำลังกายสม่ำเสมอ เพื่อปรับสมดุลการเผาผลาญและน้ำหนัก
• ตรวจสุขภาพและอัลตราซาวด์ตามคำแนะนำแพทย์ หากมีประวัติครอบครัวหรือเคยเป็นนิ่วมาก่อน

นิ่วในทางเดินปัสสาวะไม่ได้เกิดจากพฤติกรรมการใช้ชีวิตเพียงอย่างเดียว แต่พันธุกรรมก็มีบทบาทสำคัญ ผู้ที่มีประวัติครอบครัวควรระมัดระวังและดูแลสุขภาพเป็นพิเศษ การตรวจพบเร็วและการปรับพฤติกรรมสามารถช่วยลดความเสี่ยงและป้องกันการกลับมาเป็นซ้ำได้ หากคุณมีอาการปวดเอว ปัสสาวะผิดปกติ หรือมีประวัติครอบครัวเป็นนิ่วในทางเดินปัสสาวะ ควรปรึกษาแพทย์ทางเพื่อรับคำแนะนำที่เหมาะสมกับคุณ

ศูนย์ศัลยกรรม
โทร. 0-2265-7777