ภาวะถุงน้ำในรังไข่หลายใบ PCOS คืออะไร?

เคยสงสัยไหมว่า ทำไมประจำเดือนถึงมาไม่ตรงบ้าง หายไปบ้าง หรือมาทีหนึ่งก็ปวดท้องมากผิดปกติ? แล้วน้ำหนักตัวที่เพิ่มขึ้นโดยไม่รู้สาเหตุ ผิวหน้ามัน มีสิวขึ้นเยอะ หรือมีขนขึ้นตามใบหน้าแบบผู้ชาย ทั้งหมดนี้อาจไม่ใช่เรื่องเล็กๆ หรือแค่ “ฮอร์โมนแปรปรวน” อย่างที่หลายคนเข้าใจ

หนึ่งในสาเหตุที่พบได้บ่อยในผู้หญิงวัยเจริญพันธุ์ คือ ภาวะถุงน้ำในรังไข่หลายใบ หรือที่เรียกว่า PCOS (Polycystic Ovary Syndrome) ซึ่งอาจส่งผลต่อทั้งสุขภาพโดยรวม ฮอร์โมน ความสามารถในการตั้งครรภ์ ไปจนถึงความมั่นใจในตัวเอง หากรู้เท่าทัน ก็สามารถดูแลรักษาได้อย่างมีประสิทธิภาพ

เกิดขึ้นได้อย่างไร?

ภาวะถุงน้ำในรังไข่หลายใบ ไม่ได้หมายถึง “ซีสต์” หรือก้อนเนื้ออันตราย แต่เป็นภาวะที่รังไข่มีถุงเล็กๆ จำนวนมาก ซึ่งเป็นไข่ที่ยังไม่เจริญเต็มที่และไม่ตกไข่ตามปกติ ส่งผลให้ฮอร์โมนในร่างกายเสียสมดุล

สาเหตุหลักของ PCOS ยังไม่แน่ชัด แต่เชื่อว่ามีปัจจัยหลายอย่างเกี่ยวข้อง เช่น

    • ฮอร์โมนอินซูลินสูง ทำให้ร่างกายดื้อต่ออินซูลิน ส่งผลให้มีระดับฮอร์โมนแอนโดรเจน (ฮอร์โมนเพศชาย) สูงขึ้นกว่าปกติ
    • กรรมพันธุ์ หากมีคนในครอบครัวเป็น PCOS ความเสี่ยงก็จะเพิ่มขึ้น
    • น้ำหนักเกิน/โรคอ้วน ส่งผลต่อการทำงานของฮอร์โมนและระบบการเผาผลาญ

เมื่อฮอร์โมนไม่สมดุล ร่างกายจะหยุดการตกไข่ หรือไข่ตกไม่สม่ำเสมอ ทำให้ประจำเดือนมาไม่ปกติ และมีผลต่อระบบสืบพันธุ์ในที่สุด

อาการ

ภาวะ PCOS แสดงอาการแตกต่างกันในแต่ละคน แต่โดยทั่วไปมักพบอาการเหล่านี้
    • ประจำเดือนมาไม่สม่ำเสมอ หรือขาดไปนานหลายเดือน
    • มีสิวขึ้นที่ใบหน้า หน้าอก หรือหลัง
    • มีขนขึ้นมากผิดปกติบริเวณคาง ริมฝีปากบน หน้าอก หรือหน้าท้อง
    • ผมบาง หรือผมร่วงแบบผู้ชาย
    • น้ำหนักขึ้นง่ายโดยไม่ทราบสาเหตุ
    • มีปัญหาเรื่องการมีบุตรยาก

หากคุณมีอาการเหล่านี้ตั้งแต่ 2 ข้อขึ้นไป อาจเป็นสัญญาณว่าคุณควรพบแพทย์เพื่อประเมินอาการ

ใครบ้างที่เสี่ยง

แม้ผู้หญิงทุกคนสามารถเกิดภาวะ PCOS ได้ แต่กลุ่มที่มีความเสี่ยงสูง ได้แก่
    • ผู้หญิงวัยเจริญพันธุ์ (โดยเฉพาะอายุ 15–44 ปี)
    • มีประวัติคนในครอบครัวเป็น PCOS หรือเบาหวาน
    • ผู้ที่มีน้ำหนักเกิน หรือดัชนีมวลกาย (BMI) เกินเกณฑ์
    • ผู้ที่มีประจำเดือนมาไม่ปกติมาตั้งแต่วัยรุ่น

การวินิจฉัย

    • ประวัติอาการ เช่น ประจำเดือน ความผิดปกติของขนหรือสิว
    • การตรวจร่างกาย เพื่อดูสัญญาณภายนอก
    • การเจาะเลือด ตรวจระดับฮอร์โมนและระดับน้ำตาล
    • อัลตราซาวด์ช่องท้องหรือทางช่องคลอด เพื่อตรวจดูถุงน้ำในรังไข่

แพทย์จะวินิจฉัย PCOS ได้หากพบอาการผิดปกติอย่างน้อย 2 ใน 3 ข้อ ได้แก่ ประจำเดือนผิดปกติ ภาวะฮอร์โมนเพศชายสูง และภาพอัลตราซาวด์พบถุงน้ำหลายใบในรังไข่

การรักษา

แม้ PCOS จะไม่สามารถรักษาให้หายขาด แต่สามารถควบคุมอาการและป้องกันภาวะแทรกซ้อนได้ เช่น
1.การปรับพฤติกรรม
    • ควบคุมน้ำหนักด้วยการออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ
    • เลือกรับประทานอาหารที่มีไฟเบอร์สูง ไขมันต่ำ ลดน้ำตาล
    • หลีกเลี่ยงความเครียด และพักผ่อนให้เพียงพอ

2.การรักษาด้วยยา
    • ยาคุมกำเนิดเพื่อควบคุมรอบเดือน และลดสิวหรือขน
    • ยากระตุ้นการตกไข่ ในกรณีที่ต้องการมีบุตร
    • ยาควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด เช่น Metformin

3.ติดตามอาการระยะยาว
หากปล่อยไว้โดยไม่รักษา อาจเพิ่มความเสี่ยงของภาวะอื่น เช่น เบาหวาน ความดันโลหิตสูง ภาวะไขมันในเลือดสูง และมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก

ภาวะถุงน้ำในรังไข่หลายใบ (PCOS) เป็นปัญหาที่พบได้บ่อยในผู้หญิงยุคปัจจุบัน และอาจส่งผลต่อทั้งสุขภาพกาย ใจ และการตั้งครรภ์ แต่หากรู้เท่าทัน และรับการดูแลรักษาอย่างเหมาะสม ก็สามารถใช้ชีวิตได้ตามปกติ และลดความเสี่ยงของโรคแทรกซ้อนได้มาก

หมั่นสังเกตตัวเอง หากมีอาการผิดปกติเกี่ยวกับรอบเดือน หรือมีอาการที่สงสัยว่าอาจเกี่ยวข้องกับฮอร์โมน อย่ารอให้ร่างกายส่งสัญญาณเตือนรุนแรง ควรพบแพทย์เพื่อตรวจวินิจฉัยตั้งแต่เนิ่นๆ

ศูนย์สุขภาพสตรี
โทร. 0-2265-7777