สัญญาณเตือนลำไส้อักเสบเรื้อรัง

ในยุคที่ไลฟ์สไตล์ของคนวัยทำงานเปลี่ยนไปอย่างรวดเร็ว โดยเฉพาะกลุ่มอายุ 20-40 ปี ที่ต้องรับมือกับความเครียด การกินอาหารนอกบ้าน และการพักผ่อนไม่เพียงพอ ปัญหาสุขภาพที่หลายคนมองข้ามแต่กำลังเพิ่มจำนวนขึ้นอย่างต่อเนื่อง คือ “โรคลำไส้อักเสบเรื้อรัง” (Inflammatory Bowel Disease: IBD) อาการของโรคนี้มักคลุมเครือและคล้ายกับโรคทางเดินอาหารทั่วไป จึงทำให้ผู้ป่วยจำนวนมากไม่ทันสังเกตหรือชะล่าใจจนเกิดภาวะแทรกซ้อนรุนแรงได้

โรคลำไส้อักเสบเรื้อรังคืออะไร?

โรคลำไส้อักเสบเรื้อรัง หรือ IBD คือกลุ่มโรคที่เกิดจากการอักเสบเรื้อรังของเยื่อบุทางเดินอาหาร โดยไม่ทราบสาเหตุแน่ชัด แบ่งเป็น 2 ชนิดหลัก คือ

• โรคลำไส้ใหญ่อักเสบเรื้อรัง (Ulcerative Colitis)
• โรคโครห์น (Crohn’s Disease)

โรคนี้สามารถเกิดได้กับทั้งลำไส้เล็กและลำไส้ใหญ่ ส่งผลให้เกิดอาการผิดปกติในการขับถ่ายและดูดซึมอาหาร ซึ่งหากปล่อยทิ้งไว้อาจนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อนรุนแรง เช่น ภาวะโลหิตจาง มะเร็งลำไส้ใหญ่ หรือภาวะขาดสารอาหารได้

สาเหตุและปัจจัยเสี่ยง

แม้ปัจจุบันยังไม่ทราบสาเหตุที่แน่ชัดของ IBD แต่พบว่ามีปัจจัยกระตุ้นสำคัญ ได้แก่

• ระบบภูมิคุ้มกันผิดปกติ ร่างกายตอบสนองต่อเชื้อโรคหรือสิ่งแปลกปลอมผิดปกติ จนทำลายเนื้อเยื่อลำไส้ตนเอง
• พันธุกรรม หากมีคนในครอบครัวเป็นโรคนี้ โอกาสเสี่ยงจะเพิ่มขึ้นถึง 20%
• สิ่งแวดล้อม ความเครียด การสูบบุหรี่ อาหารที่กระตุ้น เช่น นม แอลกอฮอล์ คาเฟอีน
• การติดเชื้อ โดยเฉพาะเชื้อแบคทีเรียบางชนิดในอาหารหรือน้ำที่ไม่สะอาด

สัญญาณเตือนและอาการที่ควรสังเกต

อาการของโรคลำไส้อักเสบเรื้อรังมักเป็นๆ หายๆ และคล้ายกับอาการท้องเสียทั่วไป แต่มีจุดสังเกตสำคัญที่ควรให้ความใส่ใจ ได้แก่

• ท้องเสียเรื้อรัง ถ่ายเหลว หรือมีมูกเลือดปน
• ปวดเกร็งช่องท้องบ่อย
• คลื่นไส้ อาเจียน
• อ่อนเพลีย น้ำหนักลดโดยไม่ทราบสาเหตุ
• มีไข้ต่ำๆ หรือรู้สึกหนาวสั่น
• เบื่ออาหาร ไม่อยากอาหาร
• ถ่ายเป็นเลือด
• อาการเหล่านี้มักเกิดขึ้นซ้ำๆ โดยเฉพาะในช่วงที่มีความเครียดหรือพักผ่อนไม่พอ

ข้อควรระวัง หากคุณมีอาการเหล่านี้ต่อเนื่องเกิน 2 สัปดาห์ หรือมีอาการรุนแรง เช่น ถ่ายเป็นเลือดมาก น้ำหนักลดรวดเร็ว ควรรีบพบแพทย์ทันที

การวินิจฉัยและตรวจสุขภาพ

การวินิจฉัยโรคลำไส้อักเสบเรื้อรังจำเป็นต้องอาศัยการตรวจเพิ่มเติมเพื่อแยกโรคจากภาวะอื่นๆ เช่น อาหารเป็นพิษหรือโรคติดเชื้อทางเดินอาหาร โดยแพทย์จะพิจารณาตรวจดังนี้

• ตรวจร่างกายโดยละเอียด โดยเฉพาะบริเวณช่องท้องและทวารหนัก
• ตรวจเลือด เพื่อดูภาวะโลหิตจางและการอักเสบ
• ตรวจอุจจาระ เพื่อหาการติดเชื้อหรือเลือดปน
• การส่องกล้องลำไส้ใหญ่ (Colonoscopy) เพื่อตรวจดูเยื่อบุลำไส้และนำเนื้อเยื่อไปตรวจชิ้นเนื้อ
• การตรวจภาพวินิจฉัย เช่น CT scan หรือ MRI ในกรณีที่จำเป็น

ข้อดีของการตรวจสุขภาพประจำปี สำหรับกลุ่มเสี่ยงหรือผู้ที่มีอาการผิดปกติ การตรวจสุขภาพทางเดินอาหารอย่างสม่ำเสมอจะช่วยให้พบโรคตั้งแต่ระยะเริ่มต้น ลดโอกาสเกิดภาวะแทรกซ้อนรุนแรงในอนาคต

การรักษา

การรักษาโรคลำไส้อักเสบเรื้อรังขึ้นอยู่กับความรุนแรงของโรคและอาการของแต่ละบุคคล ประกอบด้วย

• ยาแก้อักเสบและยากดภูมิคุ้มกัน เช่น สเตียรอยด์ (Steroid) หรือยากลุ่มอื่นตามคำแนะนำของแพทย์
• ยาปฏิชีวนะ ในกรณีที่เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรีย
• การปรับเปลี่ยนพฤติกรรม รับประทานอาหารที่สะอาด หลีกเลี่ยงอาหารที่กระตุ้นอาการ
• การผ่าตัด ในกรณีที่มีภาวะแทรกซ้อนรุนแรง เช่น ลำไส้ตีบตันหรือมีเนื้องอก

การป้องกันและดูแลตนเอง

แม้จะไม่สามารถป้องกันโรคนี้ได้ 100% แต่สามารถลดความเสี่ยงและควบคุมอาการได้ด้วยวิธีเหล่านี้

• รับประทานอาหารปรุงสุก สะอาด หลีกเลี่ยงอาหารสุกๆ ดิบๆ
• ล้างมือก่อนรับประทานอาหารทุกครั้ง
• หลีกเลี่ยงการรับประทานอาหารรสจัด แอลกอฮอล์ และคาเฟอีน
• ออกกำลังกายสม่ำเสมอ นอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ
• หลีกเลี่ยงความเครียดและงดสูบบุหรี่
• ตรวจสุขภาพประจำปี โดยเฉพาะหากมีอาการผิดปกติหรือมีประวัติครอบครัวเป็นโรคนี้

โรคลำไส้อักเสบเรื้อรังเป็นโรคที่พบได้บ่อยในคนวัยทำงาน หากคุณสังเกตว่าตนเองมีอาการผิดปกติเกี่ยวกับระบบขับถ่ายที่เป็นๆ หายๆ อย่าชะล่าใจ ควรรีบพบแพทย์เพื่อรับการวินิจฉัยและรักษาอย่างถูกต้อง การตรวจสุขภาพอย่างสม่ำเสมอและการดูแลตนเองอย่างเหมาะสมคือกุญแจสำคัญในการป้องกันโรคนี้

ศูนย์โรคระบบทางเดินอาหารและตับ
โทร. 0-2265-7777